ชีวภัณฑ์ Bacillus subtilis เพื่อผลิตผักไฮโดรโพนิกส์ปลอดภัย
องค์ความรู้
การใช้ชีวภัณฑ์บาซิลลัส ซับทิลิสควบคุมโรคใบจุดและรากเน่า
สรุปองค์ความรู้
โรคใบจุดในผักไฮโดรโพนิกส์ 
ภาพ อาการของโรคใบจุดเกิดแผลจุดเล็กสีเหลือง ขยายโตขึ้นเป็นแผลแห้งสีน้ำตาล เป็นวงซ้อนกันหลายวง คล้ายเป้ายิงปืน บริเวณแผลอาจมีจุดสีดำ ซึ่งเป็นกลุ่มของสปอร์เชื้อรา
ภาพ ถ้าอาการรุนแรง จะเกิดอาการตายของเนื้อเยื่อ ระหว่างเส้นใบ และทำให้ใบแห้งตาย 
ภาพ เชื้อสาเหตุโรค คือ Alternaria spp.
เชื้อราขยายพันธุ์ โดยการสร้างสปอร์ลักษณะท้ายป้านปลายเรียวมนคล้ายลูกโบว์ลิ่ง สีเข้มหรือสีดำ มีผนังกั้นทั้งตามยาวและตามขวาง แบ่งออกเป็นเซลล์ย่อยๆ หลายเซลล์ เชื้อราสามารถจะแพร่กระจายได้ง่าย สภาพแวดล้อมที่เหมาะต่อการแพร่ระบาด คือ อากาศมีความชื้นสูง เช่น ช่วงที่มีหมอกน้ำค้างจัดหรือฝนตกติดต่อเป็นเวลานาน ปัจจัยส่งเสริมการเกิดโรคจากเชื้อ Alternaria spp. การปลูกนอกโรงเรือน เป็นสภาพที่เหมาะต่อการแพร่ระบาดของเชื้อโรค เชื้อรา Alternaria spp. สามารถขยายพันธุ์และแพร่กระจายได้ง่าย โดยปลิวไปกับลม แมลง น้ำฝน หรือน้ำที่ใช้ในระบบพ่นฝอย 
ภาพ ลักษณะโรคใบจุดบนผักสลัด
การควบคุมโดยใช้แบคทีเรียปฏิปักษ์ 
ภาพ ลักษณะการยับยั้งการเจริญของเส้นใยเชื้อรา Alternaria sp. โดยแบคทีเรียปฏิปักษ์ Bacillus sp. สายพันธุ์ LPDD 3-1 เปรียบเทียบกับชุดควบคุม (เส้นใยปกติ)
การใช้ชีวภัณฑ์ Bacillus subtilis ควบคุมโรคใบจุด 
ภาพ ชีวภัณฑ์เชื้อรา Bacillus subtilis ควบคุมโรคใบจุด
วิธีการใช้:
1. การเตรียมเพื่อใช้ทันที: ชีวภัณฑ์ 80 กรัม ต่อน้ำ 20 ลิตร พ่นบนใบผัก เมื่อมีอาการโรคใบจุด และพ่นทุก 7 วัน
2. การขยายเชื้อก่อนนำไปใช้: ชีวภัณฑ์ 20 กรัมผสมน้ำสะอาดต้มสุกที่เย็นแล้ว 1 ลิตร เขย่าให้เข้ากัน เลี้ยงไว้ 48 ชั่วโมง จากนั้นผสม น้ำ 50 ลิตร พ่นบนใบผักเมื่อมีอาการโรคใบจุด และพ่นทุก 7 วัน 
ภาพ แสดงผลจากการใช้ชีวภัณฑ์
วิธีการเก็บรักษา: เก็บชีวภัณฑ์ในภาชนะที่ปิดสนิทในที่ร่มและเย็น
โรครากเน่าในผักไฮโดรโพนิกส์
เชื้อสาเหตุโรค ได้แก่ Pythium spp., Fusarium spp. และ Phytophthora spp. ในประเทศไทยพบเชื้อ Pythium spp. เป็นเชื้อสาเหตุหลัก โดยเชื้อราเข้าทำลายระบบรากฝอย รากแขนง และโคนต้น ทำให้พืชไม่สามารถลำเลียงน้ำและธาตุอาหารไปยังส่วนต่างๆ ของพืชได้ 
ภาพ แสดงอาการโรครากเน่าจากเชื้อ Pythium spp. 
ภาพ พืชปกติ
การยับยั้งการเจริญของเส้นใยเชื้อรา Pythium spp.โดยแบคทีเรียปฏิปักษ์ Bacillus subtilis สายพันธุ์ LPDD 3-1 
ภาพ การยับยั้งการเจริญของเส้นใยเชื้อรา Pythium spp.โดยแบคทีเรียปฏิปักษ์ Bacillus subtilis สายพันธุ์ LPDD 3-1 เปรียบเทียบกับชุดควบคุม เมื่อวางไว้ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 4 วัน
การใช้ชีวภัณฑ์ Bacillus subtilis ควบคุมโรครากเน่า 
ภาพ ผลจากการใช้ชีวภัณฑ์บาซิลลัส ซับทิลิส
การป้องกัน: ใช้สำหรับควบคุมโรครากเน่าของผัก
ภาพ ชีวภัณฑ์บาซิลลัส ซับทิลิส
วิธีการใช้
1. การเตรียมเพื่อใช้ทันที: ใช้ชีวภัณฑ์ 100 กรัมต่อสารละลายในระบบปลูก 100 ลิตร เมื่อย้ายปลูก และถ้ามีอาการรากเน่าโคนเน่าใส่เพิ่มทุก 7 วัน
2. การขยายเชื้อก่อนนำไปใช้: ใช้ชีวภัณฑ์ 20 กรัมผสมน้ำสะอาดต้มสุกที่เย็นแล้ว 1 ลิตร เขย่าให้เข้ากัน เลี้ยงไว้ 48 ชั่วโมง จากนั้นนำไปผสมกับสารละลายในระบบปลูก 100 ลิตรเมื่อย้ายปลูก และถ้ามีอาการรากเน่าโคนน่าใส่เพิ่มทุก 7 วัน
วิธีการเก็บรักษา: เก็บชีวภัณฑ์ในภาชนะที่ปิดสนิทในที่ร่มและเย็น
ช่องทางการติดต่อ
รศ.ดร.อัจฉรา เพ็งหนู (หัวหน้าโครงการ)
15 ถ.กาญจนวณิชย์ อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา 90110
เบอร์ติดต่อ: 0 7428 6186 และ 0 7428 6228 โทรสาร 0 7455 8814
E-mail: ashara.p@psu.ac.th